پیک وشتان

اولین نمایشگاه مطبوعات اسلامی  ضرورت ها واولویت ها

روز یکشنبه هم زمان با میلاد مسعود علی بن موسی الرضا (ع) نخستین نمایشگاه مطبوعات اسلامی در قم افتتاح شد. این نمایشگاه از زوایای گوناگون قابل بررسی است ، بویژه اینکه ضروری است در اولین نمایشگاه ضرورت ها واولویت ها مورد بحث وبرسی قرار گیرد. شاید برخی تصور کنند تفکیک مطبوعات به دینی وغیر دینی یااسلامی وغیر اسلامی موجب تضعیف وطعنه ،به شماری از مطبوعات ونشریات گشته ومطبوعاتی که به مطالب اجتماعی ،سیاسی وسایر شؤون علمی می پردازند را از مدار دین داری خارج می سازد. تفکیک مطبوعات به اسلامی وسلب آن از سایر مطبوعات ،تنها بدین جهت می باشد که مطبوعات حاضر در نمایشگاه مباحث ومسایل اسلامی را از زوایای مختلف مورد بحث وبررسی قرار داده اند وهمه مباحث آنان در حوزه دین است وهیچ نگاهی غیر از دین در این مطبوعات راه ندارد. بر همین اساس با معیارهایی بین مطبوعات تفاوت قایل شدند که مهمترین آن همان بوده که در بالابدان اشاره شده است . ملاک ومعیار دیگر آن است که مطبوعات عمومی دستاوردهای فرهنگی ،علمی ،اجتماعی واقتصادی بشردر طول تاریخ را که همه روزه با تغییر وتحول همراه است مورد نقد وبررسی قرار می دهد ،اما مطبوعات دینی به مباحثی می پردازند که آسمانی است واز سوی خدا وند برای تربیت انسان ها فرود آمده است . این اولین نمایشگاهی است که با میزبانی قم برگزار گردید که به بهانه این نمایشگاه نکات فراوانی در خصوص مطبوعات اسلامی گفتنش میسر شده است .نخست اینکه مطبوعات دینی غالبا در قم انتشار می یابد وسپس تهران واصفهان بسیاری از استان هامطبوعات با این تعریف راندارند واگر باشد به هر دلیل در این نمایشگاه حاضر نشده است. این دو موضوع باید با دقت مورد بررسی قرار گیرد که چرا حدود 20 استان کشور نشریه ای که تمام محتوای آن دینی باشد در آن وجود ندارد واگر احتمالا وجود داشته به چه دلیل وچرا در این نمایشگاه شرکت نکرده است ؟ نکته ی دیگری که این نمایشگاه به خوبی برای اصحاب مطبوعات اسلامی روشن ساخته این است که بخش عمده مطبوعات اسلامی توسط نهادها ومؤسسات فرهنگی که به نوعی به دولت وابسته اند انتشار می یابد واشخاص حقیقی باسرمایه شخصی در تولید نشریات دینی نقش چندانی ایفا نمی کنند .این موضوع نیز باید از سوی کارشناسان مورد بحث .وبررسی قرار گیرد که چرا اشخاص حقیقی در مطبوعات اسلامی سرمایه گذاری نمی کنند ؟آیا سود آور ودر آمد زا نیست ؟ یا عوامل دیگری مؤثر است ؟ قطعا نمایشگاه قم شرایط را برای درک بسیاری از نواقص مطبوعات دینی فراهم می نماید. مطبوعات دینی باید در ابعاد گوناگون مورد بررسی ومطالعه قرار گیرند که همه آن ابعاد در توسعه وگسترش آن نقش اساسی دارند. توزیع مطبوعات دینی مانند کتاب های دینی با بحران جدی مواجه است .یک تفاوت اساسی بین مطبوعات اسلامی وعمومی در توزیع به چشم می خورد وآن اینکه برای بسیاری از نشریات عمومی خوانندگان برای یافتن آن به جستجو وتکاپو می پردازند وهمین امر موجب گردید تا مسئولان امر شبکه توزیع را برای آن تدارک دیده وپیش بینی نمایند .اما مطبوعات دینی چنین شبکه ای را دراختیار ندارد .البته این بدان معنی نیست که شبکه های توزیع مطبوعات ،این نشریات راپخش وتوزیع نکنند بلکه پس از گذشت زمانی خود ارباب مطبوعات دینی از سپردن چنین کاری به آنان منصرف می شوند .آیا علت آن برگشتی های فراوان وخریداری نشدن آن است ؟ آیا عوامل دیگری نقش دارد ؟ پرسش دیگر آن است که آیاخوانندگان مطبوعات اسلامی مانند مطبوعات عمومی به سراغ مطبوعات اسلامی نمی آیند ؟.آیا این مطبوعات همه مطالب خود را با زبان ویژه که برای گروهی قابل درک است می نویسند ومخاطب آنان قشر وگروهی خاص اند ؟ دست اندر کاران مطبوعات دینی باپرسش بسیارمهم دیگری مواجه اندوآن این که همه مردم می توانند آن مطالب پیچیده ودشوارنشریات را بفهمند ؟ آیا نمی توان موضوعات دینی را با زبان ساده ،طرح های زیبا وجذاب در اختیار عموم مردم قرار داد تا مشتریان وخوانندگان به سراغ آن بروند ؟.اکنون توزیع مطبوعات دینی غیر از آن که مؤسسات فرهنگی مشترک اند وتعداد اندکی آن را به طور مستقیم خریداری می کنند الباقی از طریق اهدایی یا مبادله توزیع می شود .از سوی دیگر اگر شماری از مطبوعات اسلامی در توزیع موفق بوده آن را باید به حساب نوع زبان ،به کار گیری طرح های مناسب ،صفحه آرایی زیبا ،حروف چینی با قلم قابل قبول ،استفاده از مطالب متنوع وبالاخره همت وپشتکار صاحبان این مطبوعات دانست .زیرا این واقعیت را باید پذیرفت کسانی که اگر چیزی را تولید کردند واقعا مصمم اند به دست دیگران جهت استفاده به عنوان محصولی مرغوب ،شایسته وقابل قبول برساند .زیرا ما معتقدیم که خداوند استعداد های متنوع وگوناگون به انسان ها برای خلاقیت ،ابتکار ونوآوری در تمام زمینه ها داده است  وانسان ها هم باید از این موهبت الهی در جهت رشد واعتلای معنویت واخلاق دینی بهره گیرند .نمایشگاه مطبوعات اسلامی باید با مباحث کارشناسی بسیاری از ذهنیت ها را در خصوص مطبوعات دینی که در اذهان بسیاری وجود دارد بزداید به عنوان مثال اگر مجله یا نشریه ای اسلامی باشد اما قطع آن رهلی باشد بسیاری نمی توانند آن را به خود بقبولانند زیرا تصور آنان از نشریه دینی قطع وزیری با صفحات زیاد است . این نوع قطع ویژگی منحصر به فردش ماندگاری است . واقعا چیز دیگری جز حجم کم ندارد . موعظه کارشناسانی که به نمایشگاه جهت سخنرانی دعوت می شوند باید به جای موعظه وپرداختن به مسایل حاشیه ای نگرانی اصحاب مطبوعات دینی را مورد توجه قرار دهند وراه حلی برای مشکلات پیداکنند. نمایشگاه مطبوعات در قم به یقین خواهد توانست نقاط ضعف مطبوعات دینی را به اصحابش بیاموزد. در فرصت های باقی مانده باید دست اندر کاران با میز گرد یا اختصاص روزی به عنوان همایش جهت گفتگو در خصوص نارسایی ها ومشکلات مطبوعات اسلامی راه های خروج از این بن بست و تنگناها را برای اصحاب مطبوعات پیدا کنند .کسانی که در مطبوعات دینی دستی دارند می دانند تلاش در این عرصه به چند چیز نیازمبرم دارد نخست عشق ،علاقه،سوز ،هدف روشن وخلاصه تحمل سختی وناملایمات . اگر این توان وظرفیت در کسی نیست مصلحت آن است که در عرصه قلم حاضر نشود زیرا تا کسی نسوزد نمی تواند بسازد. دوم دولت همانگونه که مطبوعات عمومی را به دلیل عدم انتشار تعقیب می کند وطی آن مشکل عدم انتشار رادر می یابد مطبوعات دینی نیز به همین شکل تعقیب ومشکلات عدم انتشار آن ارزیابی شود. به نظر می رسد بیشترین مشکلات مطبوعات دینی تنگناهای مالی است که اصحاب مطبوعات ودولت باید در این خصوص نیز تدابیری اتخاذ نمایند .سوم اینکه لازم است نیروهای مطبوعات دینی  تخصص لازم را فراگیرند که با فراگیری تخصص مطبوعات آنان دگرگون خواهد شد .اگر مؤسسات ومدیران نشریات همراهی کنند تا نیروهای مطبوعات دینی تخصص مورد نیاز را به دست آورند بدون شک مسئله زبان که مهمترین ابزار انتقال مفاهیم به دیگران ومخاطبان است حل می گردد. مضافا براین نیروهای متخصص در زمینه های طراحی ،صفحه آرایی ،نگارش ،ویرایش ،نقاشی وسایر امور مربوطه تاثیر بسزایی برکیفیت نشریات دینی خواهد گذاشت.

چهارم اینکه برای ایجاد رقابت در مطبوعات اسلامی لازم است تدابیری اندیشیده شود تا بخش خصوصی نیز در این عرصه فعال شود . ویا اگر مطبوعاتی وجود دارند در نمایشگاه حضور یابند در این صورت تلاش همه مضاعف وزمینه های رشد وبالندگی آشکار خواهد شد .

پنجم اینکه وضعیت نیروهای مطبوعات اسلامی از لحاظ جایگاه واشتغال مورد حمایت قرار گیرد تا با خاطری آسوده تلاش وکوشش نمایند . نکته بسیار مهم دیگر اینکه بر گزار کنندگان نمایشگاه مطبوعات اسلامی باید توجه نمایند که برگزاری این نمایشگاه نباید سر آغازی برای حذف مطبوعات دینی از نمایشگاه بین المللی تهران باشد .زیرا روشن است نمایشگاه تهران بازدید کنندگان فراوان دارد وتعامل مطبوعات اسلامی با مطبوعات عمومی نیز برقرار می باشد. در هر حال حذف مطبوعات اسلامی از نمایشگاه سراسری به دلیل هزینه های مالی هرگز به صلاح نخواهد بود .سخن آخر اینکه اصحاب مطبوعات اسلامی از علماء دانشمندان انتظار مضاعف جهت بازدید از نمایشگاه را داشته ودارند که تاکنون تحقق نیافته است تبلیغات انجام شده ابتدا باید علما واندیشمندان را به این وادی فرا می خواند که تاکنون صورت نپذیرفته است .روشن است که حضور آنان درنمایشگاه به منزله تشویق اصحاب مطبوعات جهت استمرار کار ودست مریزاد خواهد بود.    

سید محمد حسن دریاباری

چاپ شده در نشریه گویه