نگاهی گذرا به واژه «ایام الله » در قرآن کریم
به عقیده بسیاری از تحلیل گران خارجی،انقلاب اسلامی در ردیف انقلابهای بزرگ جهان قرار دارد، عظمت و شکوهی که با انقلاب اسلامی همراه و عجین گردیده پیام بلند آنست. پیام و اندیشه ای که نه تنها از انقلاب تفکیک نمی گردد بلکه موجب امتیاز انقلاب اسلامی از سایر انقلابها نیز گردیده است .و پیامی که تحول اساسی و ریشه ای در جهان معاصر بوجود آورده و سبب بیداری ملتها گردیده و زمینه را برای باز گشت به خویشتن فراهم ساخته است .بروز و ظهور انقلاب اسلامی معادلات پیچیده ی سیاسی ،اقتصادی و نظامی را دگرگون و تمامیت اردوگاه کفر و استکبار را بلرزه در آورده است .ناظران و تحلیل گران مسائل ایران میگویند:«انقلاب اسلامی ایران به طور معجزه آسا و سریع پیروز شده است» در حالی که سایر انقلابهای جهان چنین نبوده اند .همین امر موجب گردید که مسائل مربوط به انقلاب را پیگیری کرده و دهها کتاب و مقاله پیرامون علل و عوامل وقوع انقلاب اسلامی در منطقه و سر انجام پیروزی آن به رشته تحریر در آوردند .15 خرداد 42 آغاز دوره ای از پیدایش تمدن جدید با معیارهای قرآنی و الهی محسوب میگردد. چرا که امام خمینی (ره) در این روز نهضت مقدس خویش را آغاز کرده است و امروز ملت بزرگ ایران سرگرم ساختن ارکان پولادین آن هستند. 15 خرداد 42 آغاز حرکت عاشورایی ملت ایران بوده و امام دراین روز در مقابل حکومت یزیدی شاه ایستاده و اعتنایی به قدرت او نکرده و فریاد برآورد:«اسلام در خطر است» و «اسرائیل غاصب سرزمینهای اسلامی است » ،«شاه و دولت حامی صهیونیسم جهانی هستند» فی الواقع میتوان گفت .در 15 خرداد خط مشی مبارزه و مواضع سیاسی انقلاب اسلامی نیز ترسیم شده است .قرائن و شواهد تاریخی نشان میدهد که بسیاری از ملتها و اقوام ،برخی از روزها را به خاطر پیروزی یا بدلیل دستیابی به عزت و نعمتی گرامی می دارند و این مسئله در جوامع امروزی رایج و به صورت فرهنگ در آمده است. با بیان مذکور روشن گردید که 15 خرداد یکی از روزهای مهم و حساس تاریخ ایران و انقلاب اسلامی به شمار میرود و بر آحاد ملت ضروری است که این روز بزرگ را به عناوین گوناگون گرامی دارند ،امام خمینی (ره) روزهای حساس و پرشکوه انقلاب اسلامی را به تبع و پیروی از قرآن «یوم الله» نامیده، بدین شکل از این روزها تجلیل فرمودند.15 خرداد 42،22 بهمن 57-12فروردین 58 از جمله ی این روزهاست .در این مقاله تلاش میشود تا جایگاه گرامی داشت برخی از روزها و فلسفه آن در مکاتب الهی روشن گردد. بسیاری از جملات امام (ره) برگرفته از مفاهیم بلند آیات قرآن و احادیث معصومین صلوات الله علیهم می باشد که بدون شک تحقیق در آن بابی از ابواب معارف را برای تشنگان آن می گشاید .این گفتار فشرده در نظر دارد با برسی آیات قرآن و احادیث شریف معصومین علیهم السلام واژه « ایام الله» را در قرآن معنی و تفسیر کند ،تا شاید بتوان از این سخن امام که فرهنگ ناب اسلام است درسی آموخت. شماری از الفاظ قرآن کریم به طور شگفت انگیزی با علم تکوین برابری دارند برای مثال کلمه «شهر» که به معنی «ماه» میباشد در قرآن مجید 12 مرتبه آمده که برابر با ماه های یک سال است .همچنین واژه «یوم» و هر چه که از متعلقات آن محسوب میگردد مانند «یومکم» «یومهم» «یومین» «ایام» «یوما"» و« یوم» 365 مرتبه در مصحف شریف آمده که برابر با روز های یک سال است .لفظ «یوم » و سایر متعلقات آن بر حسب موارد و مفاهیم مربوطه ، به اماکن ،از منه اقوام ،اشیاء و به الله نسبت داده شده است . ولی ظاهرا" در قرآن کریم دو مورد ملاحضه می گردد که «ایام » به «الله» نسبت داده شده است.نخست در سوره ابراهیم آیه 5 « و لقد ارسلنا موسی بایا تنا ان اخرج قومک من الظلمات الی النور و ذکرهم بایام الله» «ما موسی را با آیات خود فرستادیم و دستو دادیم قوم خود را از ظلمات به نور بیرون آر ،و ایام خدا را به آنها متذکر شو»
دوم اینک در سوره «جاثیه»آیه 14 میفرماید:«قل للذین آمنو یغفر وا للذین لا یرجون ایام الله » بهر حال در این دو آیه «ایام » به« الله» اضافه گردیده است شک و تردیدی وجود ندارد که در این گونه اضافات رمز و رازی نهفته است .مفسران در تفسیر واژه «ایام الله» دیدگاه های گوناگونی داشته و احتمالات مختلفی را بیان کرده اند .بعضی گفته اند :«ایام الله» اشاره به روزهای پیروزی پیامبران پیشین و امتهای راستین آنها می باشد،که بر اثر شایستگی آنها انواع نعمتهای الهی شامل حالشان گردید. عده ای دیگر گفته اند:واژه ی فوق اشاره به روزهایی است که خداوند اقوام سرکش را به زنجیر عذاب کشیده طاغوتها را با یک فرمان دایره هستی ساقط کرده است . جمعی دیگر از مفسران معتقدند که «ایام الله» اشاره به هر دو قسمت میتواند باشد .نظر مفسران هر چه که باشد اضافه «ایام» به «الله» اشاره به روزهای سرنوشت ساز و مهم در زندگی انسانها است که به خاطر عظمتش به نام الله آراسته و اضافه گردیده است . با این بیان می توان این نتیجه را استنتاج نمود که اگر قوم یا ملتی به خاطر اینکه یک نعمت بزرگ الهی شامل حال آنان گردیده،یا مجازات دردناک الهی دامنگیر ملتی سر کش و طغیانگر شده است ،هر دو صورت شایسته تذکر و یاد آوری است .همانگونه که در سطور فوق گذشت شک و تردیدی وجود ندارد که مراد از «ایام الله» ایام مخصوصی است و انتساب ایام مخصوص به خداوند سبحان با این که همه ایام و موجودات از آن اوست به خاطر حوادثی است که در آن ایام مخصوص به وقوع پیوسته است با فرمانی از فرمانهای خدا در آن تحقق یافته که در دیگر ایام چنین تجلی و ظهوری رخ نداده است .مفسرانی که این نظریه را تقویت میکنند می گویند به طور مسلم مقصود از «ایام الله» آن ظروف و ازمنه ای است که امر خدا ،آیات وحدانیت و سلطنت آخرتی او هویدا و ظاهر می گردد چرا که در این روز اسباب دنیوی از سببیت و تأثیر می افتد .مانند روز قیامت که انواع انتساب و مالکیت از تأثیر و هر گونه عملیات باز ایستاده و متوقف شده است و همه امور تنها به دست خدا است . این دیدگاه روزها یی را که قوم نوح ،عاد و ثمود در آن به هلاکت رسیدند را نیز «ایام الله» می خواند زیرا در این ایام مخصوص قهر و غلبه الهی ظاهر گشته است همچنین روزهایی را که رحمت و نعمت الهی در آن تحقق یافته در ردیف «ایام الله» می باشد بدین معنا که نعمتهای الهی آنچنان ظهوری یافته که در دیگر ایام به آن روشنی نبوده است .مانند روزی که حضرت نوح از کشتی بیرون آمده و مشمول سلام و برکات خدا شده ،یا روزی که حضرت ابراهیم از آتش نجات یافت زیرا این گونه ایام مانند ،ایام یاد شده فوق .در حقیقت نسبتی به غیر خداوند ندارد و منسوب به او می باشند .همانگونه که گاهی برخی از روزها به اقوام و ملل نسبت داده می شود و به دیگران ارتباطی ندارد.در روایت و احادیث رسیده از معصومین صلوات الله علیهم «ایام الله» به روزهایی گوناگونی تفسیر شده است .بدیهی است که هرگز این گونه احادیث دلیل بر انحصار نیست بلکه بیان قسمتی از مصداق های روشن آن می باشد. قرآن کریم «ایام الله» را بارها به بنی اسرائیل و مسلمانان تذکر داده است بدین معنا که روزهای مملو از نعمت یا مجازات خاطر نشان گردیده اما آنچه که مسلم است این است که اصولا" نمی توان تعبیر گویا و رسا را محدود ساخت بلکه «ایام الله» تمام روزهایی است که دارای عظمتی در تاریخ زندگی بشر است .پس از آیه 5 سوره ابراهیم «و ذکر هم بایام الله »تنها روزی که صریحا"و به وضوح روی آن انگشت گذاشته شده است .«روز نجات بنی اسرائیل از چنگال فرعونیان است »با این که در تاریخ پر ماجرای بنی اسرائیل روزهای بی شمار بزرگی وجود داشته که در پرتو هدایت و رهبری حضرت موسی پدیدار گشته و در آنروزها به این قوم نعمتهای گوناگون ارزانی گردیده است .ولی تذکر و یاد آوری روز نجات قوم مذکور از چنگال فرعونیان در آیات مورد بحث دلیل بر اهمیت آزادی و استقلال در سرنوشت ملتها است .آنچه که به عنوان تمثیل برای «ایام الله» عنوان گردید را می توان در چند جمله خلاصه کرد .هر روزی که فصل تازه ای در زندگی انسانها گشوده شود و درس عبرتی به آنها داده شود و ظهور و قیام پیامبری در آن روز بوده،طاغوت یا گردنکشی در آن به قعرنیستی فرستاده شده،یا یکی از فرمان های خدا در آن درخشیده و بقیه امور را تحت الشعاع قرار داده و خلاصه ظلم و بدعتی خاموش گشته،همه از مصادیق «ایام الله» خواهند بود . به هر حال یاد آوری روزهای بزرگ و مهم (اعم از روزهای پیروزی یا روزهای سخت و طاقت فرسا )نقش موثری در بیداری و هوشیاری ملتها دارد .و با الهام از همین پیام آسمانی است که ما خاطر ه روزهای بزرگ را که در تاریخ اسلام بوده جاودانه میداریم و هر ساله برای تجدید آن خاطره روزهای معین و مشخصی را گرامی داشته ،و درسهای مهمی از آن می آموزیم امام خمینی (ره) روزهای مهم انقلاب اسلامی را «یوم الله» نامیدند تا به پیروان خویش خاطر نشان سازند همه عظمت و شکوهی که انقلاب اسلامی در جهان به دست آورده از الطاف الهی است این حکیم فرزانه با قلم ،بیان و عمل خویش بسیاری از مسائل پیچیده را روشن و آشکار ساخته و جان تشنگان معارف الهی را با دم مسیحایش سیراب کرده است ،و با اعلام این که فلان روز «یوم الله» است آیه ای از آیات قرآن را به طور زیبا و قابل فهم برای همه تفسیر کرده است .
منابع مورد استفاده:
1- تفسیر المیزان 2- فی ظلال القرآن 3- تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب 4- تفسیر نور الثقلین 5- تفسیر المراغی 6- تفسیر القر طبی 7- تفسیر روح البیان 8- تفسیر نمونه
سرمقاله تبیان شماره(9،10)
تاریخ:1374
سیدمحمدحسین دریاباری
