پیک وشتان

جرج آلن                                                                                               قسمت پنجم

« جرج آلن» پس از آنکه ماموریت کوتاه والاس موری خاتمه یافت « جرج آلن» به عنوان سفیر آمریکا در تهران انتخاب گردید . او در سال 1946 میلادی به سمت فوق برگزیده شده ماموریت او نیز تقریبا کوتاه بوده است . جرج آلن دو سال سفیر آمریکا در ایران بوده و همتای ایرانی وی در واشینگتن حسین علاء بوده است.

جان وایلی

« جان وایلی» در سال 1948 میلادی 1329 شمسی به سمت وزیر کشورش در ایران منصوب گردید . ماموریت او تا سال 1950 میلادی به طول انجامید. همتای ایرانی « جان وایلی » در واشینگتن آقایان حسین علاء و نصرالله انتظام بوده اند .

هنری گریدی

« هنری گریدی» در 7 تیر سال 1329 شمسی 1950 میلادی از سوی وزارت خارجه کشورش به عنوان سفیر و نماینده ی سیاسی آمریکا در تهران منصوب گردید . وی تنها یک سال در تهران به عنوان سفیر انجام وظیفه نمود. 30 شهریور 1330 « هنری گریدی» سفیر آمریکا در ایران استعفا داده است ، این استعفا بلافاصله مورد قبول رئیس جمهور کشورش قرار گرفت و « هندرسون» سفیر نیرومند و نیرنگ باز به جای وی به تهران آمد . هنری گریدی در 24 اردیبهشت ، همزمان با ملی شدن صنعت نفت ملی مقاله ای ملی شدن نفت ایران را شکستی برای کشورهای غربی خواند سفیر یکساله آمریکا در ایران 25 فروردین 1330 گفت : دولت آمریکا امیدوار است که مساله ی نفت با رضایت مردم ایران و به نفع دنیای آزاد که ایران نیز جزئی از آنست حل شود. اما اینکه چرا وی قبل از اتمام ماموریت استعفا داده و مقامات آمریکا هم با عجله استعفای او پذیرفتند اطلاعاتی انتشار نیافته است. هنگامی که گریدی در تهران اقامت داشت همتای ایرانی او د رواشینگتن انتظام بوده است.

لوی هندرسون

« لوی هندرسون» در سال 1330 شمسی و 1951 میلادی به عنوان سفیر ایالات متحده آمریکا در ایران انتخاب گردید. ماموریت او ظاهرا چهار سال به طول انجامید بدین معنی که نامبرده در سال 1334 شمسی 1955 میلادی ماموریتش خاتمه یافته و تهران را ترک کرد: هنگامی که هندرسون تهران انجام وظیفه می نمود همتای ایرانی وی در واشینگتن آقایان نصرالله انتظام و اللهیار صالح بودند . هنگنمی که هندرسون در تهران بود دکتر محمد مصدق زمام امور ایران را در دست داشت . آقای مصدق با سفیر آمریکا ملاقات و گفتگو کرد . در این ملاقات درخواست خود را مبنی بر خروج مستشاران آن کشور از ایران به وی ارائه داد. کودتای 28 مرداد 1332 بوقوع پیوست هندرسون هنگام ماموریتش در ایران 12 مرداد 1332 به واشینگتن سفر کرد و در 27 مرداد همان سال باز گشت و با دکتر مصدق ملاقات نمود. مورخان و آگاهان سیاسی هندرسون را از سفرای نیرومند آمریکا در ایران به حساب می آورند . بنا به نوشته مطبوعات هندرسون ملاقاتهای مکرر و زیادی با دست اندرکاران حکومت ایران داشته است .این دیدار و گفتگوها گویای نفوذ وی در سیاست ایران و تاثیر گذاری بر آن به شمار می رود . او در 4 خرداد پس از بازگشت از پاکستان و ملاقات با وزیر خارجه آمریکا با دکتر مصدق دیدار کرد. سفیر آمریکا در 15 فروردین 32 با مصدق و در 22 فروردین 32 با حسین علاء وزیر دربار ملاقات کرد. او در 11 مرداد 33 با دکتر علی امینی وزیر دارایی ملاقات کرد. آقای هندرسون در 15 آذر 1340 یک قطعه نشان همایون از دست اردشیر زاهدی سفیر ایران در آمریکا به نمایندگی از سوی شاه دریافت کرد. گفتنی است این نشان به کسی داده شد که در گذشته یعنی هنگام کودتای 28 مرداد علیه مصدق در تهران ، سفیر آمریکا بوده است . او در اول اسفند 1331 در تهران پیشنهاد جدیدی به نام ( طرح علیه مشترک دولتین آمریکا و انگلیس) تسلیم نخست وزیر کرد . در این پیشنهاد اصل ملی شدن صنعت نفت به رسمیت شناخته شده بود و اداره ی صنعت نفت تحت دولت ایران قرار گرفت. ولی مداخله ی کارشناسان خارجی ، فروش و تعیین قیمت نفت بر خلاف اصل نه ماده ای بوده است . یکی از اموری که سبب رفتن وی از تهران بشمار میرود پیشنهاد قبول معاونت وزارت خارجه آمریکا از سوی آن وزارتخانه بوده است.

سلدن چی پین

«سلدن چی پین» در سال 1955 وارد تهران گردید . او هفتمین سفیر آمریکا در ایران بوده است . زیرا دولت آمریکا در سال 1944 وزیر مختاری را ارتقاء داده و به سفیری تبدیل نمود. از آن تاریخ ماموران وزارت خارجه آمریکا با سمت سفیری وارد تهران می شدند ."چی پین" پس از ورود به تهران به دلیل تقابلی که بین سیاست آمریکا و انگلیس وجود داشت ، ویلیام "رانتری" وزیر مختار و مستشار سفارت را تغییر و " جرج لویس جونز " معاون سفارت آمریکا در قاهره را به جای وی منصوب نمود . همین سفیر تغییرات افزونتری در رده های پایین تر سفارت به خاطر موضوع فوق به وجود آورد . سلدن چی پین حدود سه سال در این پست باقی ماند . هنگامی که او در تهران برای دولت ایالات متحده خدمت می کرد همتای او در واشینگتن دکتر علی امینی بود که هم برای دولت ایران و هم برای نخست وزیری خود انجام وظیفه می کرد.

ادوارد ویلز

«ادوارد ویلز » در سال 1958 به سمت سفیر آمریکا در ایران انتخاب گردید . ماموریت او تا سال 1961 ادامه داشت . همتای ایرانی او در واشینگتن علیقلی اردلان و اردشیر زاهدی بودند.

جولیوس هولمز

«جولیوس هولمز» در 27 خرداد 1340 وارد تهران شد . وی مدت چهار سال در تهران اقامت داشت . برخی از خبرها حاکیست که او در 12 فروردین 1334 به عنوان سفیر آمریکا در ایران از سوی وزارت خارجه آن کشور منصوب گردید . اما حکم مزبور به این دلیل که پزشکان استراحت را برای وی الزامی دانسته اند لغوشد . «جولیوس هولمز » 62 سال داشت که به عنوان سفیر آمریکا در ایران انتخاب گردید . او از اعضای موفق کادر سیاسی وزارت خارجه آمریکا به شمار می رفت .هولمز مدتی در بخارست پایتخت رومانی هم به عنوان سفیر کشورش اعزام گردید . وی چهار سال برای دولت مطبوعش در رومانی انجام وظیفه نموده است . هنگامی که « هولمز » سفیر آمریکا در ایران بوده است کادر سفارت این کشور از دیپلمات های مخرب و آشنا به امور ایران تشکیل شده بود . جولیوس هولمز به دلیل عملکرد مطلوبش توانست از وزارت خارجه ی کشورش عنوان مقدم السفرایی را نیز دریافت نماید .

آرمین هنری می یر

« آرمین هنری می یر » در سال 1965 میلادی به عنوان سفیر آمریکا در تهران منصوب گردید . وی تا سال 1971 در این پست باقی ماند . هنگامی که او سفیر آمریکا در ایران بوده است نقض حقوق بشر از سوی شاه به اوج خود رسید . مبارزان و انقلابیون مسلمان بدترین شرایط را در زندانها داشته اند . اما دیپلماتها و سفیران مدعی حقوق بشر کمترین اعتراض را از سوی دولت مطبوع خویش ابراز ننموده اند . همتایان ایرانی او در واشینگتن آقایان خسرو خسروانی ، هوشنگ انصاری و امیر اصلان افشار بوده اند .

دکتر مک آرتور دوم

«مک آرتور » 16 مهر 1350 به عنوان سفیر جدید آمریکا در ایران منصوب گردید . او قبل از انکه عازم تهران شود سفیر آمریکا در اتریش بوده است . این انتصاب نشان می دهد که دولت آمریکا توجه خاصی نسبت توسعه ی روابط بین ایران و آمریکا داشته است . او فقط مدت یکسال در تهران باقی مانده است . همتای ایرانی او در واشینگتن امیر اصلان افشار بوده است .

جوزف سیمپسون فارلند

« جوزف سیمپسون فارلند » در 22 اردیبهشت 1351 به عنوان سفیر آمریکا در تهران انتخاب گردید . او مدتی مامور ویژه سازمان (اف –بی – آی ) بوده است . او همچنین به عنوان افسر رابط نیروی دریای ، نیروهای نظامی دولت امریکا در کره خدمت کرد مظافا بر این نامبرده مدتی عهده دار سفارت در جمهوری دو مینیکن و پاناما بوده است فارلند در سال 1969 در پاکستان برای دولت امریکا انجام وظیفه می کرد . وی در مدت اقامت خود در تهران در اول اذر 1351 با رئیس بانک صادرات و واردات امریکا با شاه دیدار و ملاقات کردند . همتای ایرانی او در واشنگتن هنگام ماموریتش در تهران امیر اصلان بوده است .

ریچارد هلمز

« ریچارد هلمز » در سال 1973 میلادی 1352 شمسی وارد تهران گردید . وی طی دیداری با شاه استوار نامه خود را به او تقدیم داشت . ریچارد هلمز جانشین « جوزف سیمپسون فارلند » سفیری است که بیش از هفت ماه در این سمت باقی نمانده است .« ریچارد نیکسون » رئیس جمهور وقت امریکا « هلمز » را که رئیس سازمان اطلاعاتی امریکا (سیا) بوده است را به سفیری در تهران برگزید . هلمز از سال 1966 رئیس سازمان یاد شده بود ولی در حقیقت همکاری خود را با این سازمان از سال 1947 آغاز کرد. وی در سال 1935 و پس از پایان تحصیلات به سمت خبر نگار « یونایتد پرس » در اروپا انتخاب گردید . او مدتی با روزنامه ی « ایند یا پولیس تایمز » همکاری کرد تا سرانجام در سال 1947 به سازمان مذکور پیوست . ریچارد هلمز بدنبال پایان یافتن ماموریتش در 5 دی 1355 تهران را ترک کرد و جای خود را به ویلیام هیلی سولیوان داد . هنگامی که هلمز سرگرم انجام ماموریت در تهران بوده همتای ایرانی او در واشنگتن اردشیر زاهدی بوده است . 

ویلیام هیلی سولیوان

« ویلیام هیلی سولیوان » در خرداد 1356 شمسی 1977 میلادی وارد تهران گردید و به عنوان سفیر آمریکا فعالیت خودش را آغاز کرد . 24 خرداد بود که وی استوار نامه خود را تسلیم شاه کرد . ویلیام هیلی سولیوان پس از یک هفته ، در اتاق بازرگانی ایران سخنرانی نمود . وی در سخنرانی خود گفت : آمریکا علاقمند است ایران را مستقل و از لحاظ اقتصادی نیرومند و در درون مرزهای خود امن ببیند . سولیوان آخرین سفیر ایالات متحده آمریکا در ایران بوده است . شهرت سولیوان به خاطر ماموریت دو ساله و جنجالی اش در ایران می باشد . ویلیام هیلی سولیوان در جنگ جهانی دوم وارد خدمت ، در نیروی دریای آمریکا شد و با درجه افسری در یک رزمنا و آمریکایی در جنگهای خاور دور شرکت کرد . پس از پایان جنگ جهانی دوم سولیوان وارد وزارت امور خارجه آمریکا گردید . او در جریان جنگ کره به عنوان مشاور سیاسی ژنرال مک ارتور در دفتر او خدمت می کرد . سولیوان سپس از ماموریت های مختلف در خاور دور به سمت سفیر امریکا در لا ئو س و سپس فیلیپین منسوب شد . او در جریان این ماموریت ها از مشاوران نزدیک کیسینجر وزیر خارجه پیشین آمریکا در مذاکرات صلح ویتنام بود . همانطور که گفته شد آخرین ماموریت سیاسی سولیوان احراز پست سفارت امریکا در ایران بود که این ماموریت مصادف با انقلاب اسلامی ملت ایران گردید و به استعفای جنجالی وی از خدمت سی و چند ساله اش در وزارت امور خارجه امریکا منجر گردید . سولیوان کتابی را تحت عنوان « ماموریت در ایران » منتشر کرده که به فارسی نیز ترجمه شده است .

بروس لینگس

پس از انکه ما موریت اخرین سفیر امریکا یعنی ویلیام سولیوان خاتمه یافت . جای او را کار داری از آن کشور گرفت . 28 خرداد 1358 وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد . آقای « ناس » کار دار سفارت امریکا در تهران به کشور فرا خوانده شد و به جای او « بروس لینگس » به عنوان کار دار موقت تعیین و به تهران اعزام شده است . بنا براین « ناس» بین « سولیوان» و « بروس لینگس» حائل بوده است.

اما چون او کاردار موقت بوده نامش در کتابها کمتر به چشم می خورد . در همین حال آمریکا اظهار امیدواری نمود تا سوءتفاهم در روابط ایران و آمریکا از بین رفته و سفیر جدید آمریکا آقای " والتر کاتلر" به تهران محل ماموریت خود عزیمت کند . این مطلب در اگوست، خرداد 1358 عنوان گردید . 16 خرداد 1358 دکتر ابراهیم یزدی وزیر امور خارجه ایران اعلام داشت. دولت ایران از پذیرش " والتر کاتلر" سفیر پیشنهادی آمریکا در ایران خود داری نمود. او افزود: اگر آمریکا می خواهد روابط و مناسباتش با جمهوری اسلامی بهبود یابد سفیری بفرستد که دارای سوابقی مناسب باشد. زیرا " کاتلر" دارای سوابق مداخله جویانه در امور زئیر بوده است. در 19 فروردین 1359 روابط و مناسبات ایران وآمریکا از سوی دولت واشینگتن قطع شده است. این امر با استقبال گرم امام خمینی (ره) روبرو گردید.

"والسلام"

منابع

-         مجله خواندنی ها.

-         تاریخ روابط خارجی ایران ، تالیف عبدالرضا هوشنگ مهدوی.

-         روز شمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، تالیف باقر عاقلی دو جلد، ناشر نشر گفتار.

-         تاریخ سیاست خارجی ایران.

-         رجال وزارت خارجه در عهد ناصری و مظفری ، از نوشته های میرزا مهدی خان ممتحن الدوله ، میرزا هاشم خان ، ناشر شرکت انتشارات اساطیر در دو جلد.

-         فرهنگ علوم سیاسی ، علی آقا بخشی، ناشر نشر تندر چاپ 1363.

-         تاریخ معاصر ایران تالیف دکتر سید جلال الدین مدنی ناشر دفتر انتشارات اسلامی .

-         ماموریت در ایران: تالیف ویلیام سولیوان ، مترجم محمود مشرقی، ناشر انتشارات هفته.

چاپ شده درفصلنامه یاد ویؤه   تحولات روابط ایران و آمریکا

ویژه نامه یاد ، نشریه بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی

سال سیزدهم ، شماره های 51 و 52 .پاییز و زمستان 1377 .

                                   سید محمد حسین دریاباری