پیک وشتان

   قسمت چهارم                            

سفیران آمریکا درایران                                                                       

س،ج،بنجامین S.G.W.BENGAMIN))

آقای « س.ج.بنجامین »نخستین نماینده ی سیاسی ایالت متحده آمریکا در ایران بود .او کاردار ،سرکنسول و بنیانگذار سفارت آمریکا در ایران به شمار میرود .آقای بنجامین در سال 1261 شمسی مطابق با 1883 میلادی به تهران آمده و سفارت کشورش را در ایران تاسیس کرد .نخستین نماینده آمریکا در ایران 21 سال در کشور ما اقامت داشته و ماموریت سیاسی برای کشور خویش انجام داده است .گفتنی است در این دوره دولت آمریکا روابط و مناسبات بسیار گرم با ایران نداشته است عمده ترین نماینده ی سیاسی کشورش در ایران حمایت از میسیونرها و مبلغان مذهبی آمریکایی در ایران بوده است .در این دوره انگلستان و روسیه چون نقش فعال داشتند آمریکا منافع دیگری در ایران نداشت .برای آقای بنجامین اتفاقی در ایران افتاده که در مطبوعات به چاپ رسیده و نقل آن برای خوانندگان خالی از فایده نیست .بنجامین اولین سفیر آمریکا از دست نگهبانان حرمخانه شاه در ایران کتک خورد اگر یکی از زنان حرم متوجه نشده بود سفیر و دخترش کشته شده بودند. در گذشته های دور سفرایی که تعیین می شدند و به کشورهای جهان عزیمت می نمودند اکثر آنها از آداب و رسوم اهالی آن کشور با خبر نبودند و همین باعث می گردید که ناگهان روابط و مناسبات دو کشور دوست به هم خورده و سفرای یکدیگر احضار شوند از جمله اتفاقی که در این زمینه رخ داد ،در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار بود .در آن زمان بنجامین به اتفاق همسر و فرزندان خود از آمریکا به تهران آمدند این دیپلمات سعی کرد از روزهای نخست آداب و رسوم ایرانیان را فرا گیرد چون بیم داشت که یک دفعه بر اثر بی مبالاتی روابط دو کشور ایران و آمریکا به هم . بر حسب تصادف همین طور هم شد و روزی که بنجامین و دخترش با درشکه به محل ییلاقی سفارت در شمیران می رفتند به قهوه خانه ای در بین راه می رسند که چند درشکه دیگر در آنجا ایستاده بودند هنگامی که درشکه سفیر به آنجا رسید ناگهان عده ای نظامی از زیر درختان بیرون می ریزند و به درشکه چی و جلودار و سفیر و دخترش حمله ور می گردند جلو دار هر چه فریاد می زند این درشکه سفیر آمریکا است ،گوش نظامیان به این حرف بدهکار نیست و آنها مشغول زدن می شوند .بنجامین متوجه می شود که سربازان از سربازان گارد سلطنتی هستندو حرمخانه شاه در این جا توقف دارد .در چنین مواقع آداب و رسوم چنین است که سفراء هم به چنین محوطه ای داخل نشوند .سفیر آمریکا بلا فاصله دستور داد درشکه چی درشکه را بر گرداند ولی با این حال سربازان دست از کتک کاری بر نداشتند .از قضا یکی از زنان حرم سرا متوجه قضیه می شود و مستخدم مخصوص را برای خلاصی   و پایان دادن ماجرا می فرستد.او هنگامی می رسد که جلودار و درشکه چی زرنگ ،جان سفیر و دخترش را از دست سربازان رهانیده بود ماجرا در این جا خاتمه نیافت .روز بعد یاد داشتنی از طرف سفیر به وزارت امور خارجه ارسال گردید .در این یاد داشت آمده است که اگر چنانچه عذر خواهی نشود پرچم سفارت آمریکا پایین کشیده می شود و سفیر دستور تعطیلی سفارت خانه را خواهد داد . صبح روز سوم «صنیع الدوله» یکی از وزرای برجسته به محل سفارت می رود و تاثر خاطر شاهانه را به سفیر ابلاغ می کند .بعد از آن جوابی در جواب سفارت می رسد که متن آن تماما" ا............. بوده و منشی سفارت و درشکه چی و جلودار احضار می نمایند و در پیش چشمان آنان مسببین واقعه را شلاق می زنند . از این ماجرا به بعد ناصر الدین شاه محبت خاصی نسبت به سفیر آمریکا پیدا کرد و حتی دستور داد ماهیانه مبلغ صد تومان به مدرسه دخترانه آمریکایی در تهران کمک شود .بدین نحو از حادثه ای که بنا بود روابط دو کشور به هم بخورد جلوگیری شده است .

هربرت باون (HERBERT W. BOEIN )

« هربرت باون » دومین نماینده سیاسی ایالات متحده آمریکا در ایران است نامبرده سمت وزیر مختاری را بر عهده داشت .ماموریت او از سال 1901 میلادی براب با 1280 شمسی آغاز شد و کمتر از یک سال به طول انجامید .اما این که چرا ماموریت او کوتاه و محدود بوده است بر وزارت امور خارجه آن کشور دقیقا" مسی چیزی نمی داند .مطبوعات آن هنگام در این باره چیزی منتشر نساختند .همتای ایرانی او در این هنگام اسحاق خان مفخم الدوله بوده است.

لئوید گریسکوم (LIOYD C. GRISCOM)

«گریسکوم » سومین دیپلمات و نماینده ی سیاسی آمریکا در ایران می باشد .او نیز مانند اسلاف خود سمت وزیر مختاری را برعهده داشت .لئوید گریسکوم در سال 1901 میلادی 1280 شمسی وارد ایران شده نامبرده هنوز ماموریتش آغاز نشده بود که زنگ پایانش نواخته شد .در سال 1902 بود که شخصی دیگر به جای او آمده گریسکوم کمتر از شش ماه در این مقام انجام وظیفه نمود .آیا این که وی قدرت و توانش محدود بوده یا برای امری مهمتر به آمریکا فرا خوانده شد چیزی که بتواند پاسخ سوالات باشد انتشار نیافت .همتای ایرانی او در آن اسحاق خان مفخم الدوله بوده است .

ریچموند پیرسون

«پیرسون » چهارمین نماینده ی سیاسی آمریکا بوده که برای آمدن به ایران ماموریت گرفت .او نیز سمت وزیر مختاری داشت .پیرسون در سال 1902 به این سمت منصوب گردید .و در سال 1907از مقامش بر کنار گردید .نامبرده حدود پنج سال به عنوان وزیر مختار آمریکا در ایران اقامت داشت . مطالب دیگری که گویای ویژگی شخصی او باشد در دست نیست .همتای ایرانی او در هنگام وزیر مختاریش در ایران مرتضی خان ممتاز الملک بوده است.

جان جاکسن

پنجمین نماینده سیاسی ایالات متحده آمریکا در ایران «جان جاکسن » بوده است .وی از سال 1907 به وزیر مختاری آمریکا در کشورمان منصوب گردید .هنگامی که جان جاکسن این مقام را از وزارت امور خارجه کشورش دریافت کرد همتای ایرانی وی در آمریکا ،مرتضی خان ممتاز الملک بوده است .جاکسن قریب به دو سال در ایران مقام فوق الذکر را به عهده داشت .

چارلز راسل

« چارلز راسل » سمت وزیر مختاری آمریکا را بر عهده داشت . او ششمین نماینده ی سیاسی پس از برقراری مناسبات دیپلماتیک با ایران است . ماموریت راسل از سال 1909 آغاز و در سال 1914 خاتمه یافت.

وی قریب به شش سال در سمت خود باقی ماند . اما اینکه او در مدت شش سال چه اندازه موفقیت به دست آورد ، معلوم نیست ؟ و یا اینکه علت تغییر او به چه دلیل بوده است ؟ در کتابها و مطبوعات چیزی به دست نیامده است . آنچه که مسلم است شرائط سیاسی داخلی آمریکا موجب تغییر او شده است . ولی باید اذعان داشت او فردی موفق و کارآمد بود که وزارت امور خارجه این کشور به مدت شش سال او را در ایران نگاه داشته است.

جان کالدول         

« جان کالدول » مانند اسلاف خویش سمت وزیر مختاری کشورش را در ایران بر عهده داشت. او در سال 1914 میلادی به مقام فوق دست یازید و تا سال 1921 در سمت وزیر مختاری باقی ماند . بعبارت دیگر کالدول حدود هفت سال پست مزبور را در اختیار داشت . جان کالدول هفتیمین نماینده ی سیاسی آمریکا در ایران می باشد . گفتنی است همتای ایرانی او در آمریکا عبدوالعلی خان صدری صدیق السلطنه بوده است .

جوزف سول کورنفلد

« جزف سول کورنفلد» مانند نمایندگان سیاسی سابق سمت وزیر مختاری را در ایران دارا بوده است . نامبرده از سال 1300 شمسی 1921 میلادی جهت انجام وظیفه برای دولت مطبوع خویش به تهران آمد . ماموریت وی تا سال 1925 به طول انجامید . ایشان حدود پنج سال در این سمت باقی مانده است.

هوفمان فیلیپ

« هوفمان فیلیپ» در سال 1925 میلادی از طرف وزارت امور خارجه ی آمریکا به عنوان وزیر مختار به تهران آمده است. ماموریت وی در کشورمان تا سال1929 میلادی به طول انجامید . هنگامی که فیلیپ سرگرم انجام وظیفه در ایران بود . همتای ایرانی وی در واشینگتن باقر کاظمی بوده است کاظمی سمت کارداری بر عهده داشته است . درباره ی خصوصیات فردی فیلیپ در کتابها و مطبوعات چیزی به دست نیامده است.

چارلز هارت

« چارلز هارت» هم مانند اسلاف خود سمت وزیر مختاری را دارا بوده است . نامبرده در سال 1929 میلادی عازم تهران گردید . ماموریت هارت در سال 1933 خاتمه یافت. همتای ایرانی وی هنگام وزیر مختاری آقایان داوود مفتاح ، یدالله عضدی و غفار جلال علاء بوده اند در مورد خصوصیات و ویژگی شخصی او مطلبی به دست نیامده است. گفتنی است وی دهمین نماینده ی سیاسی ایالات متحده ی آمریکا محسوب می گردد.

ویلیام هورنی بروک

آقای « بروک» از سوی وزارت امور خارجه ی آمریکا به سمت وزیر مختار در ایران منصوب گردید . ماموریت او از سال 1933 آغاز گردید و در سال 1940 خاتمه یافت . « ویلیام هورنی بروک»حدود هفت سال در این پست برای دولت مطبوع خویش انجام وظیفه کرده است. هنگامی که او در تهران اقامت داشت ، همتای ایرانی وی در واشینگتن آقایان غفار جلال علاء ، دکتر علی اکبر دفتری و محمد شایسته بودند. گفتنی است در این مقطع از تاریخ و سال و نیم روابط و مناسبات سیاسی ایران و آمریکا به خاطر آنچه که « تخلف از مقررات رانندگی» توسط غفار جلال علاء نامیده شده ، قطع بوده است.

لویز دریفوس

« لویز دریفوس» آخرین نماینده ی سیاسی ایالات متحده ی آمریکا است که با سمت وزیرمختاری به تهران اعزام گردید . وزیر خارجه ی این کشور « لویز دریفوس» را در سال 1940 به مقام وزیر مختاری در کشورمان منصوب کرد. ماموریت او تا سال 1944 ادامه داشت . پس از وی سمت وزیر مختاری به درجه ی سفیری ارتقاء یافت . هنگامی که دریفوس در تهران مامور بود همتای ایرانی او در واشینگتن محمد شایسته بوده است که در زمان نامبرده وزیر مختاری به درجه ی سفیری ارتقاء یافت.

لیلاند موریس

«لیلاند موریس » در سال 1944 میلادی از سوی وزارت خارجه کشورش به عنوان نخستین سفیر آمریکا به تهران اعزام شده است.

قبل از او همه ی نمایندگان سیاسی این کشور سمت وزیر مختاری داشته اند . وی تنها یک سال در تهران باقی ماند ه است سپس جای خود را به « والاس موری » داده است. هنگام ماموریت موریس در تهران ، همتای ایرانی او در آمریکا محمد شایسته بوده است که در سال 1322 لباس سفیری را بر تن کرده است . آگاهان و ناظران سیاسی عقیده دارند برخی از اوقات تغییر و تعویض نمایندگان سیاسی آمریکا در تهران ارتباط تنگاتنگ با شرائط سیاسی داخلی آن کشور داشته است. بدین معنی که اگر قدرت را در دموکرات به دست گرفتند احساس می نمایند که ملزم می باشند نیروهایی برگزینند که با ساختار فکری و آرم دموکرات که مشی آرام مانند حمار است سازگار باشد. اما اگر گردونه قدرت به دست جمهوریخواه افتاد نیروهایی را می گمارند که خط و مشی آنان که شیوه ی باز شکاری است هماهنگ و منطبق باشد البته این نکته شایان ذکر است که این اندیشه اختصاص به امور ایران ندارد بلکه آمریکاییان برای همه ی نقاط جهان همین طور می اندیشند .

والاس موری

« والاس موری» چهاردمین نماینده ی سیاسی آمریکا در ایران بوده است. او در 1324 شمسی 1945 میلادی به مقام سفیری منصوب شد. مدت ماموریت او هم مانند بعضی از همکارانش در ایران از نظر زمانی محدود کوتاه بوده است. همتای ایرانی او در واشینگتن آقای حسین علاء بوده است .

چاپ شده درفصلنامه یاد ویؤه   تحولات روابط ایران و آمریکا

ویژه نامه یاد ، نشریه بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی

سال سیزدهم ، شماره های 51 و 52 .پاییز و زمستان 1377 .

                                   سید محمد حسین دریاباری