پیک وشتان

مطبوعات و رابطه آن با منافع ملی

برای مطبوعات تعارف گوناگون و متنوعی ارائه شده است . با پیشرفت صنعت چاپ و فناوری ارتباطات تعریف مطبوعات هم دشت خوش تحول و دگرگونی گردیده است . از آنجایی که کشورمان در جهان به عنوان یکی از کشو.رهای صاحب تمدن و فرهنگ به شمار می آید و از نخبگان و فرهیختگان فراوان برخوردار است در این عرصه هم پا به پای کشورهای دیگر به رقابت پرداخته و اکنون می تواند در این مقوله صاحب سخن و ارباب تجربه مفید باشد . از این رو نقش و تأثیر مطبوعات و صاحبان قلم در عرصه های مختلف از هر زمانی دیگر برجسته تر و با اهمیت تر شده است . در قوانین کشورمان مطبوعات بسیار روشن و واضح بر سمت شناخته شده و از نقش و تأثیر گذاری آنها سخن به میان آمده است . در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اصل 24 در خصوص آزاد سازی مطبوعات و نشریات آمده است و نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر آن که مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشند براساس این اصل مطبوعات می توانند با نقد سازنده در زمینه های گوناگون منافع ملی و پیشرفت جامعه را تامین و تضمین نمایندو اصل سوم قانون اساسی بالابردن سطح آگاهیهای عمومی در همه ی زمینه ها را با استفاده از مطبوعات و رسانه های گروهی و وسایل دیگر میسر می داند براساس این اصل مطبوعات باید در انتشار مطالب و مقالات و بالاخره سایر مطالب مورد نظر آگاهی عمومی را مدنظر داشته باشند.

بدیهی است که مطبوعات در انتشار مطالب با دغدغه های فراوان مواجا هاند از این رو قانون اساسی به دغدغه های آنها پاسخ داده و آنها را از آینده شغلی آسوده و مطمئن ساخته و نحوه رسیدگی به پرونده و تخلفات احتمالی را معین ساخته است . در اصل 168 قانون اسای در خصوص رسیدگی به پرونده مطبوعاتی آمده است رسیدگی به حرایم سیاسی و مطبوعاتی علنی است و با حضور هیأت منصفه در محاکم دادگستری صورت می گیرد نحوه انتخاب ، شرایط ، اختیارات هیأت منصفه و تعریف جرم سیاسی را قانون بر اساس موازین اسلامی معین می کند ، د رقوانین ایران مطبوعات به نشریاتی گفته می شود که بطور منظم با نام ثابت و تاریخ و شماره ردیف در زمینه های گوناگون خبری ، انتقادی ، اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی ، دینی عملی ، فنی ، هنری ، نظامی ، ورزشی و نظایر اینها منتشر می شود . ممکن است این نشریات بصورت های زیر مانند روزنامه ، هفته نامه ، ماهنامه ، دوماهنامه ، فصلنامه و یا سالنامه انتشار یابند.

در جوامع امروز هر چه فرهنگ مکتوب گسترش یابد و مردم از خواندن مطبوعات استقبال کنند نشان دهنده ارتقاء و رشد شاخص های پیشرفت و توسعه است . امروزه مطبوعات به آسانی می توانند با ابزارهای مدرن و کارآمد که در اختیار دارند مردم را از عواملی که ممکن است منافع ملی را تهدید و مورد هدف قرار دهند آگاه بسازند . از سوی دیگر مطبوعات در چارچوب قوانین موجود می توانند به نقد قدرت پرداخته و از خود کامگی و بروز هر نوع اسنبداد ممانعت کند . تجربیات بشری در قرن اخیر نشان داد که مطبوعات هر کشوری که با حفظ هویت فرهنگی خویش و در چارچوب باورهای ملی از آزادی نقد و تحلیل برخوردار بودند . توانستند نفوذ گسترده و فراوان در جامعه خویش داشته و منافع ملی کشور خویش را تضمین و حراست کنند . بدون تردید جلوگیری از نفوذ افکار و اندیشه های بیگانگان موفقیت بسیار بزرگ برای این دسته از مطبوعات محسبوب می گردد. به باور صاحب نظران تحمل اندیشه های مخالف و نقد منطقی آن و حتی بازتاب آنها زمینه ها و روزنه های نفوذ بیگانگان و دشمنان را مسدود می سازد و به عبارت روشن تر هر کشور با قوانین خویش اطلاع رسانی مطبوعات را به نحو احسن ایجاد کرده و آن را برای شهروندان خویش بر سمیت بشناسد در واقع آخرین سنگرهای نفوذ دشمنان که رسانه های آنها است را فتح و جایی را برای نفوذ و جذب احتمالی مردم خویش و تضعیف باورهای دینی و ملی نگذاشته است .

نقش اطلاع رسانی مطبوعات را نباید از نظر دور داشته و آن را نادیده گرفت آگاهی دادن قشرهای عظیم مردم و کاشتن بذر نهال کنجکاوی در اذهان آنان مانع بروز و ظهور بسیاری از کجروی ها و مفاسد می گردد و بالاخره این حس موجب می گردد تا حقوق دیگران در انواع رقابت ها تضیع نشود

نشریات و مطبوعات در هر کشوری می تواند نماد ارزشهای معنوی ، ملی ، قومی و در نتیجه سند ماندگار و جاویدان مسیر اندیشه ها و باورهای فرهیختگان یک ملت بشود آنگاه می توان در پرتو آزادی اندیشه ، نقد سازند و استقلال رای با قلم ستم ستیز و خرافه گریز پایه های جمهوریت و مردم سالاری را بنیان وآن را تقویت نمود و با تکیه بر ارزشهای ملی و تاریخی و با بهره گیری از قدرت و استقلال طلبی مشاهیر و نام آوران ملی پایه های استقلال و خودباوری را در عرصه های گوناگون بنیان نهاد . شایان ذکر است که خودباوری ، استقلال طلبی و خودکفایی در همه زمینه ها بهره گیری از تجربیات موفق و دست

آوردهای بشری را ممنوع و غیر قابل استفاده نمی سازد. به باور کارشناسان امروز دیگر شاخص های پیشین و قدیمی از قبیل شاخص در آمد سرانه با تولید ناخالص ملی به تنهایی نمی تواند شاخص های معنا داری برای توسعه و پیشرفت به شمار آیند . بلکه عوامل دیگری را هم باید به آن افزود تا مقوله توسعه شکل کاملی به خود گیرد . عامل دانایی ، عمر متوسط و قدرت خرید را به عنوان شاخص های اصل توسعه و پیشرفت در نظر گرفته اند ارزیابی میزان و مقدار پدیده دانایی چه چیزی می تواند باشد ؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که دانایی میزان اطلاعاتی است که جامعه تولید می کند و مطبوعات در تولید و توزیع این دانایی نقش مهم و کلیدی را بر عهده دارد . از این رو می توان به این استنباط دست یافت که برای وصول به این هدف جامعه نیاز مبرم به مطبوعات آزاد و اعتقاد به گردش آزاد اطلاعات دارد.

تردیدی وجود ندارد که مطبوعات در هر زمان بازگو کننده پاره ای از مسائل سیاسی، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی هر کشور و ملت بشمار می رود . همین امر موجب می گردد که مطبوعات و آنچه که نگارش یافت نشان دهنده آداب ، رسوم ، سنن ، فراز و نشیب و بالاخره نمودار شیوه تفکرات اقشار گوناگون یک ملت باشد . در این صورت مطبوعات و آنچه که نوشته شد به عنوان میراث جاویدان و ماندگار یک سرزمین و ملت مورد ارزیابی آیندگان قرار می گیرد. همین مفاهیم برجای مانده که در اختیار تحلیل گران و کارشناسان حوزه های مختلف قرار گرفته می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات و کلید واژه ا دهها معمای پیچیده جامعه باشد . با این بیان می توان نتیجه گیرفت که مطبوعات از روزهای اول تاسیس خود تا به امروز که مدرن ترین امکانات را در اختیار دارند تاریخ ملل و سرزمین خویش را در حافظه خود نگهداری می کنند . کشور ما دارای استعدادهای درخشان در عرصه های گوناگون فرهنگی ، اجتماعی ، سیاسی ، علمی ، اقتصادی ، و هنری است . وجود این همه محققان و دانشمندان ضرورت فضای نقد و انتقاد را هگشا و مباحث علمی در مطبوعات را بیشتر از هر زمان دیگر لازم و مهم تر می نمایند باید از محافل و مراکز تصمیم ساز و قانونگذار پرسید که قیل و قال و بگو و مگوی علمی ، اجتماعی ، سیاسی ، ورزشی ، فرهنگی و هنری در کجا باید مطرح و مورد مناقشه قرار گیرد ؟ غیر از شبکه های تلویزیونی ، رادیویی ، مطبوعات و بالاخره با نوشتن کتاب جایی دیگر یافت می شود ؟ پس بنابراین لازم است چنین قضایی برای امور فوق الذکر در جامعه پدید آید .

مطبوعات می تواند و باید بتواند محل تجمع انعکاس اندیشه های موافق . مخالف و حتی متناقض اندیشه و وران در راستای کشف و آشکار سازی حقیقت باشند . زیرا تجربه بشری بر اساس آموزه های دینی به این نکته دست پا زد که برخورد و تضارب افکار و اندیشه های ناهمگون و متضاد با یکدیگر موجب بروز ، ظهور و شکوفایی استعداد ها می شود از همین رهگذر حقایقی بهتر و جدیدتر نمود پیدا می کند. موارد مذکور هنگامی رخ و چهره نشان خواهد داد که فشارهای پنهان و آشکار به عناوین گوناگون در هر جامعه ای کاهش یافته و رخت بربندد . بهر تقدیر مطبوعات سالم ، کارآمد، کلان نگر و در راستای منافع ملی هنگامی در عرصه کشور بوجود می آید که به قوانین و مقررات گردن نهاده و مسئولان ذی ربط بیشتر از قوانین و مقررات از آنها مطالبه ننمایند و از خود سانسوری پرهیز کرده و در چارچوب منافع ملی و تأمین آن گام بردارند بنظر میرسد بهترین راهکار برای برون رفت از مشکلات احتمالی در بخش مطبوعات تعامل ،گفتگو و مدارا از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیران استانی آن با مدیران مسئول مطبوعات و روزنامه نگاران است.

سید محمدحسین دریاباری

12/02/8