گزارشی از دوازدهمین کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی در تهران
دوازدهمین کنفرانس وحدت اسلامی ، امسال نیز مانند سالهای گذشته در تهران برگزارگردید. این کنفرانس هر ساله به مناسبت خجسته زاد روز پیامبر اسلام و هفته وحدت منعقد می شود و مجمع تقریب مذاهب اسلامی بانی کنفرانس وحدت اسلامی است. در کنفرانس سال جاری ، اندیشمندان و متفکرانی از چهل کشور جهان شرکت کردند. گردهمایی و همایش یک روزه در همین هفته در استانهای کردستان و کرمانشاه و بعضا در ارومیه برگزار می گردد که شرکت کنندگان به سخنان میهمانان خارجی و شخصیتهای داخلی گوش فرا می دهند. در این نشستها معمولا راهکارها و راهبردهای ایجاد وحدت و زمینه تفاهم مورد بررسی قرار می گیرد. کنفرانس وحدت اسلامی روز دوشنبه هفتم تیر ماه 1378 برابر با چهاردهم ربیع الاول آغاز شد. تمام جلسات افتتاحیه ، علمی و جلسه پایانی با تلاوت آیاتی از طرف قاریان ممتاز جمهوری اسلامی آغاز می شد. در جلسه افتتاحیه جمع زیادی از شخصیت های سیاسی ، فرهنگی و سفرای خارجی حضور داشتند ، خبرنگاران رادیو ، تلویزیون و مطبوعات مختلف ، برای تهیه گزارش و انعکاس اخبار مربوط به این کنفرانس حضور فعال داشتند. جلسه افتتاحیه پس از اجرای سرود جمهوری اسلامی رسما کار خود را آغاز نمود. آقای واعظ زاده خراسانی دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به حاضران خوش آمد گفته ، اظهار امیدواری نمود که وحدت به معنی واقعی کلمه در جهان اسلام به نحو شایسته تحقق یابد. سپس آقای هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام پیرامون ضرورت وحدت و لزوم پرهیز از اختلاف سخن گفت. وی افزود : باید تلاش شود که فرهنگ ارزیابی درست از جهان اسلام را به مردم بیاموزیم و اصل ولایت را میان آحاد امت اسلامی در جامعه احیاء کنیم . وی با انتقاد از بی تفاوتی و یا حداقل کم تفاوتی در مورد مصالح کلی جهان اسلام ، گفت : آنچه قرآن در خصوص مصالح اسلامی از امت اسلامی خواسته با انچه که اکنون دنیای اسلام به ان پایبند است ، خیلی فاصله دارد . آقای هاشمی رفسنجانی افزود : هیچوقت مسلمانان به ندای مهم الهی که یک نوع ولایت میان آحاد امت اسلامی و مجموعه های امت اسلامی را خواسته است ، لبیک نگفتند . رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید کرد : این مساله باید در دستور کار این کنفرانس قرار گیرد و اندیشمندان شرکت کننده در این کنفرانس راه حل مناسبی برای این معضل پیدا کنند . وی با اشاره به مشکلات موجود در دنیای اسلام ، گفت : چنانچه اولویتی که در قر آن به ان تصریح شده به مصالح اسلام داده شود ، بسیاری از مشکلات دنیای اسلام که به خاطر تفرقه میان امت اسلامی به وجود آمده است ، حل می شود .
آیت الله هاشمی رفسنجانی عامل «تفرقه » را مهمترین عاملی توصیف کرد که دنیای استکبار با توسل به آن ، علیه اسلام وارد عمل می شود . رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به اوضاع فلسطین ، بحران کو زوو و مساله کشمیر گفت : بیش از 50 سال است که عواطف دنیای اسلام از موضوع فلسطین جریحه دار شده است ، اما استکبار و کفر از این مساله نمی ترسد . وی با تاکید بر اینکه حقیقتا نبود اتحاد میان امت اسلامی یک درد است ، گفت : چطور این منفعت عامه ی اسلامی که در قر ان به آن سفارش اکید شده ، مورد توجه و اولویت قرار نمی گیرد . رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود : چند روز است رژیم صهیونیستی ، لبنان را مورد حمله قرار داده است و خیلی آسان دنیای اسلام از کنار آن می گذرد . وی با اشاره به قدرت زیاد جهان اسلام اضافه کرد : بیشتر از یک چهارم جمعیت دنیا را مسلمانان تشکیل می دهند و نزدیک به یک سوم آرا ، در سازمان ملل در اختیار مسلمانان است و باید با استفاده از قدرت جهان اسلام، ظلم را دفع کنیم. آیت الله هاشمی رفسنجانی به نمونه ی همکاری میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در بخش انرژی اشاره کرد و گفت: یک همکاری محدود باعث شد تا حدودی قیمت نفت ترمیم شود و مبالغ هنگفت پول مسلمانان به جیب دشمنان اسلام نرود . رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام اضافه کرد : تحقیقا استکبار و کفر جهانی و صهیونیزم مایل نیست این همدلی و نزدیکی میان مسلمانان بر اساس اصل قرآنی اولویت منافع اسلامی تحقق پیدا کند . وی گفت: دشمنان اسلام با پیروزی انقلاب اسلامی و جدی شدن ایران در دفاع از مسلمانان ، تمام تلاش خود را برای تفرقه افکنی میان مسلمانان به کار گرفت و در حال حاضر از تمامی ابزار برای تفرقه افکنی استفاده می کند.
پس از سخنرانی آقای رفسنجانی ، پیام چند تن از شخصیتهای فکری و فرهنگی که با مجمع تقریب مذاهب اسلامی همکاری دارند قرائت شد . شخصی که مامور اعلام برنامه بود برنامه های کنفرانس را به زبان عربی بیان نمود .
درباره ی سخنرانی به زبان عربی یا فارسی مطالبی مطرح گردید که در جای خود خواهد آمد . جلسات علمی کنفرانس از روز سه شنبه 8 تیر ماه آغاز شد. مدیریت جلسه را حجت الاسلام و المسلمین محمد سعید نعمانی بر عهده داشت . موضوعی که در این جلسه مورد بحث قرار گرفت " وحدت اسلامی و تقریب بین مذاهب " بود. سخنرانان این نشست آقایان پرفسور حاج علی یافع ، استاد احمد کمال ابوالمجد ، ابوبکر خوجملی و شیخ علی دهواری سروانی بودند. هر کدام درباره ی موضوع فوق مقاله ای ارائه نمودند و چکیده ی آن را در کنفرانس قرائت کردند. ابوبکر خوجملی از جمهوری اسلامی ایران در مقاله ی 15 صفحه ای خویش ضمن تاکید بر اهتمام وحدت اسلامی بین همه ی فرق مسلمان وظایف مهم امت اسلامی و راههای تحقق وحدت مورد نظر در قرن بیست و یکم را در مورد بررسی قرار داد.
وی خاطر نشان ساخت ، کنفرانس وحدت تنها با حضور علماء و مشارکت اندیشمندان نمی تواند وحدت دلخواه مسلمانان را د رخارج تحقق و عینیت ببخشد. بلکه باید دولتها هم در ایت امر مهم و حساس مانند جمهوری اسلامی دخالت داشته باشند. زیرا اهرمهای قدرت غالبا در دست دولتهای اسلامی است. آقای خوجملی در مقاله ی خود نوشت : رسمیت بخشیدن به مصوبات همایش بین المللی وحدت از طریق سازمان کنفرانس اسلامی ، ترویج فرهنگی حرمت داری در نوشتارها ، برقراری ارتباطات دانشگاهی و حوزوی بین کشورهای اسلامی ، انعقاد پیمانهای دفاعی مشترک بین دول اسلامی ، نهراسیدن رهبران سیاسی از تحقق وحدت اسلامی ، گشودن باب گفتگوی سازنده بین خواص فرق اسلامی و توسعه ی دین مداری به عنوان پیش شرایط تحقق وحدت مسلمانان باشند. دومین جلسه ی علمی به ریاست محمد سعید نعمانی ادامه یافت موضوع جلسه " گفتگوی بین ادیان ، مذاهب و تمدنها" بود . سخنرانان جلسه استاد محمود عکام ، دکتر مصطفی ملص، محقق داماد، استاد تاج الدین هلالی و علی اکبر صادقی رشاد بودند.
در این جلسه بحث و مناقشه ی جدی به عمل آمد . آقای محقق دامادقبل از آنکه مقاله ی خویش را قرائت کند ، اظهار داشت زبان فارسی زبان میهن من است ، طبعا با این زبان آسانتر می توانم سخن بگویم همین شیوه را اقای صادقی رشاد هم یاد آور شد که مورد اعتراض جمعی از میهمانان قرار گرفت ، این اعتراض بدین سبب بود که زبان ملی و منطقه ای ممکن است زمینه ی بروز اختلاف شده و یا علل و اسباب آن را فراهم سازد . به هر تقدیر سه زبان عربی ، فارسی و انگلیسی در کنفرانس رایج است و با آن گفتگو می شود بنابراین کنفرانس نباید هیچ زبانی را برای سخن گفتن معین کند بلکه ، لازم است سخنرانان را مخیر سازد به هر زبانی که تسلط دارند با آن حرف بزنند. جلسه ی سوم و چهارم کنفرانس به ریاست آیت الله محمد مهدی آصفی بر گزار شد ، در این جلسات دو موضوع بسیار مهم مورد بررسی قرار گرفت . موضوع نخست « اسلام و دموکراسی » بود . که اقایان مرتضی تونسی ، شیخ مصطفی ملص و شیخ مصطفی کامل امین پیرامون آن سخن راندند. موضوع دوم «اقلیتهای اسلامی » در جهان بود . سخنرانان موضوع فوق همگی از کشورهای خارجی بودند . استاد عبدالله زباخ ، استاد نعمان ماشیان و استاد نفع الله عشیراف درباره ی اوضاع مسلمانان فرانسه ، چین و روسیه به سخنرانی پرداختند و اطلاعات لازم را در اختیار علماء و متفکران کشورهای اسلامی قرار دادند . در پایان این جلسه بحث و گفتگو در باره ی مو ضوع یاد شده به عمل آمد .
روز چهارشنبه 9 تیر ماه مطابق با 16 ربیع الا ول جلسه ی پنجم کنفرانس به ریاست استاد احمد کمال ابو المجد تشکیل شد . موضوع مورد بحث در این جلسه « اسلام و مقتضیات زمان » بود . سخنوران جلسه مزبور آقایان سید محمد باقر حکیم ، سید جلال میر آقایی ، محمد مهدی آصفی ، استاد خالد بن عبد المذکور و محمد علی آذر شب بودند . این جلسه نیز مانند جلسات پیشین بحث و مناقشه ی زیادی به دنبال داشت . سخنرانی سید محمد باقر حکیم و میر آقای بیشتر از همه مورد انتقاد ومناقشه قرار گرفت .
موضوع بحث جلسه ی ششم « جهانی شدن » نام داشت . سخنرانان این جلسه دکتر رمضان عبدالله و حسام الدین واعظ بودند . محتویات مقالات این دو نشان داد که واقعیات جهان اسلام امروز کمتر در ان مشاهده می گردد و اقایان بیشتر به احساسات متوسل شده اند تا حقایق و واقعیات در کنفرانس وحدت . پیشنهاد داده شد که جهان اسلام از شبکه ی اینترنت بر خوردار گردد و اخبار و اطلاعات و علوم اسلامی را در اختیار محققان و پژوهشگران جهان و افکار عمومی قرار دهد که این پیشنهاد در جای خود بسیار منطقی و سازنده است . اما سوال این است که کشورهای اسلامی علی رغم مشترکات فراوان ، پراکنده ترین مردم به شمار می روند .
و هنوز نتوانسته اند برای بازار مشترک اسلامی ، خبر گزاری مشترک و حل منازعات قومی و مرزی به یک توافق اصولی دست یابند با این وجود پیشنهاد مطرح شده در کنفرانس قابل اجرا خواهد بود ؟ بسیاری عقیده دارند کنفرانس وحدت اسلامی در میان علماء و متفکران ممکن است گامی در جهت وحدت بر داشته باشد ، اما چون علماء و اندیشمندان اسلامی بدون توجه دولت نمی توانند گامی موثر بردارند نتیجه و دست اورد این کنفرانس ها محسوس نیست ، بنا بر این شایسته ان است که این کنفرانس از سالن همایش بیرون رفته و به سطح دولتها کشانده شود و دولتهای اسلامی نیز در این امر مشارکت جدی نمایند تا از این رهگذر دست آورد افزونتری برای امت اسلامی پدیدار گردد . دکتر مهاجرانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این کنفرانس سخنرانی کرد . موضوع مورد بحث وی «چشم انداز وحدت اسلامی در قرن اخیر » بود وی در بخشی از سخنان خود گفت : دعوت به اتحاد و برادری در میان مسلمانان و دوری از تفرقه و پراکندگی بارها در کلام الله مجید مورد تاکید قرار گرفته است . قر ان کریم مسلمانان را دعوت می کند تا به ریسمان خداوندی بگروند تا دچار تفرقه نشوند . همه ی مسلمین از هر نژاد و طایفه و فرهنگی ، امت واحدی هستند و فرقی میان عرب و عجم نیست . تفاخر و بر تری های قومی ، قبیلگی ، نژادی و زبانی همگی باطل بوده و تنها ملاک بر تری تقوا و پرهیزگاری است . آقای مهاجرانی در ادامه با اشاره به خدمات علمای اسلام به ملت ها گفت : علماء اسلام چه شیعه و چه سنی همواره برای وحدت تلاش کرده و جایی که منافع ملی و اسلامی در میان بود ، منافع اسلام را مقدم بر همه چیز می دانستند ، مقاله و سخنرانی وزیر ارشاد بسیار جذاب بود و مورد تحسین حاضران قرار گرفت . موضوع جلسه ی هفتم « جهان اسلام ، مشکلات و راه حلها » بود . مدیر جلسه دکتر محمد علی آذر شب بود .
نخستین سخنرانی این جلسه محمد واعظ زاده ی خراسانی بود که درباره ی اینده ی جهان اسلام و چالش های آن سخن گفت . او راه حل معینی برای معضلات جهان اسلام ارائه نداد ، وی در مقاله خود به شماری از ایات و روایات تمسک جست که مضامین آنها این است که در آینده صالحان وارث زمین خواهند بود . در کنفرانس وحدت امسال تنها یک زن مقاله ارسال نموده بود و در جمع حاضران به ایراد سخن پرداخت . خانم انعام بلال درباره ی مشکلات جهان اسلام سخن گفت : و از اندیشمندان خواست تا از شعار و حرف کاسته و به عمل مبادرت جویند . اکنون سوال این است که چرا نیمی از جمعیت مسلمانان در سرنوشت خود دخالت نمی کنند و در مجامع علمی ، فرهنگی و اجتماعی حضور نمی یابند ، این نکته ای است که کنفرانس اسلامی وحدت باید به بررسی ، مطالعه و تحقیق در باره ی ان بپردازد . آخرین سخنران جلسه هفتم آقای محمدی عراقی بود که پیرامون موضوع فوق سخن گفت . رئیس جلسه در ابتدا از وی به اندیشمند و متفکر یاد کرده و سپس به سمتهای مختلف فرهنگی ایشان اشاره نمود که انتظار و توقع حاضران نسبت به دیگران افزون تر شد به گونه ای که همه بر این باور بودند محمدی عراقی سخنرانی قوی و نیرومندی ارائه خواهد داد ، ولی متأسفانه مسوول سازمان تبلیغات چیزی در چنته نداشت و یک سخنرانی بسیار ضعیف و غیر قابل قبولی ارائه داد. وی در بخشی از سخنان خود ضمن با اهمیت خواندن وحدت گفت : وحدت واقعی در میان مسلمانان تحقق نمی یابد ، جز با برقراری حکومت اسلامی. در پایان سخنرانی وی بحث و مناقشه ادامه یافت. خانم انعام بلال از لابلای گفتار عراقی سوالی را مطرح کرده و از ایشان پاسخ خواست. رئیس سازمان تبلیغات پاسخی به وی داد که شاید نه تنها او بلکه هیچ یک از حاضران را قانع نساخت. روز هفده ربیع الاول سالروز میلاد باسعادت پیامبر اکرم (ص) و امام صادق (ع) میهمانان کنفرانس وحدت با مقام معظم رهبری دیدار کرده و به سخنان بیدارگرانه ایشان گوش فرا دادند. عصر همین روز جلسه اختتامیه کنفرانس وحدت به ریاست واعظ زاده خراسانی دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی آغاز بکار کرد. در این اجلاس چند تن از شخصیتهای داخلی و خارجی هر کدام مدت ده دقیقه سخنرانی نمودند. آقای تسخیری رئیس فرهنگ و ارتباطات درباره موفقیت و ابعاد سازمان کنفرانس اسلامی سخن گفت. یکی از چیزهایی که در کنفرانس وحدت ضرورت آن احساس می شد اما واقعیت خارجی نداشت کمیسیون های تخصصی با حضور متخصصان و کارشناسان بود. در خاتمه بیانیه پایانی کنفرانس در 24 ماده توسط محمد العاصی امام جمعه مسجد واشنگتن قرائت گردید. این بیانیه به سه زبان ترجمه و در اختیار حاضران قرار گرفت.
چاپ شده در مجله ی تبیان شماره ی 34 سید محمد حسین دریاباری
